Groene stad
Ark van duurzaamheid
Zorg voor mensen
16 november 2023
Zorg voor mensen met een beperking als fundament voor duurzaamheid, hoe kan dat? In Bloemendaal laat de Arkgemeenschap regio Haarlem[1] zien hoe dat kan. In De Ark staat gemeenschapszin centraal, in een kleinschalige context en met aandacht voor natuur. Precies wat ik voor ogen heb als het gaat om duurzaamheid. Het gaat mij om het geheel, met aandacht voor de natuur en de medemens. Dat betekent dus veel meer dan alleen maar zuinig omgaan met energie en grondstoffen.
Ark van Haarlem
Marc Wopereis, gemeenschapsverantwoordelijke van De Ark, geeft aan: ‘Het bouwen aan en onderhouden van verbondenheid met elkaar vormt de kern’. De Ark Haarlem is vanaf 2013 langzaam maar zeker opgebouwd, met Ans van Keulen en Stefan Fokkink als eerste initiatiefnemers. Ans van Keulen leefde vanuit een diep besef van het belang van onderlinge verbondenheid, met name met mensen die het moeilijk hebben in onze complexe, harde wereld. Zij koppelde dat aan de grote belangstelling voor biologische groenteteelt van haar partner Stefan, én aan de visie van L’Arche International[2] op de plek van en de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Ze zocht en vond een kring van mensen die deze visie en ambitie deelden en zo begon de gemeenschap van De Ark in deze regio.
De Ark Haarlem is een gemeenschap waarin mensen met en zonder verstandelijke beperking samen wonen, werken en vieren. De missie is om de gaven van mensen met een verstandelijke beperking kenbaar te maken. Gaven die alle betrokkenen bij de gemeenschap leren kennen door persoonlijke en wederkerige relaties met elkaar aan te gaan. Daarmee wil De Ark bijdragen aan een meer menselijke en vriendelijke samenleving. Een treffend citaat vond ik op de website van De Ark Gouda: ‘Langzaam maar zeker verwarmen we de aarde. Zonder gevaar voor het milieu’.
Gezellig en gezond samen tuinieren
De Ark heeft in Bloemendaal een eigen Tuinderij van bijna 1 hectare groot. Deze biedt de mogelijkheid voor werk aan velerlei mensen. Een professionele tuinder heeft er de leiding over de teelt en het werk. De Tuinderij betrekt mensen uit de Werkplaats van De Ark (dagbesteding). Mensen uit de omgeving zijn welkom om als vrijwilliger mee te komen werken. En aan de mensen die een aandeel in de oogst hebben gekocht, wordt ook gevraagd om wat mee te werken in de tuin, als dat kan of nodig is. Het werk is eenvoudig en gezond, je kunt alleen werken of met een groepje. De werkdruk is laag en de gezelligheid is groot. De tuin heeft grote aantrekkingskracht op degenen die er werken en op omwonenden. De tuin ligt in een lommerrijke omgeving en biedt voor eenieder een brede keuze met alle groenten, fruit, kruiden en bloemen die er groeien. Het werk geeft iedereen in de tuinderij de mogelijkheid om de binding met moeder aarde te voelen. Marc zegt: ‘Het werken op de tuin is helend en maakt de mensen bewust van hun rol in het natuurlijk systeem. De voldoening uit de tuinarbeid is groot, de onderlinge sfeer is warm en biedt geborgenheid’. De tuin levert kwaliteit: biologisch geteelde producten met enkel toevoeging van organische mest en geen gebruik van chemicaliën. De oogst delen de bewoners van De Ark met mensen die een oogstaandeel hebben gekocht. Dat zijn er jaarlijks ongeveer 80, meest uit de directe omgeving. Net als ik, ervaren zij bij een bezoek aan de tuin de warme sfeer en de rust en de ruimte die de tuin biedt.
De toekomst
Marc kijkt vol vertrouwen naar de toekomst. De Arkgemeenschap Haarlem zal in de toekomst deel uit gaan maken van een nieuw te bouwen complex op het terrein van het voormalige klooster Euphrasia, op het landgoed Dennenheuvel. Het nieuwe Dennenheuvel moet een ‘community’ worden die beduidend groter is dan De Ark alleen. Met koopwoningen, vrije sector én sociale huurappartementen, ruimte voor sociale ondernemers en voor een plek van samenkomst. Ook de Tuinderij zal deel uitmaken van dat geheel. Marc vindt het van grote waarde dat De Ark met drie woongroepen, de creatieve Werkplaats én de Tuinderij een plek krijgt in dit nieuwe buurtje in Bloemendaal. Zo kan de Arkgemeenschap verder bouwen aan een gemeenschap waarin mensen die het moeilijk hebben een veilig thuis vinden en hun eigen bijdrage kunnen leveren aan een meer menselijke samenleving, voor ons allemaal.
[1] www.arkhaarlem.nl
[2] De Arkgemeenschap Haarlem behoort tot de internationale federatie van L’Arche. De federatie bestaat uit bijna 160 gemeenschappen in 38 landen en groeit elk jaar. De leden van de Arkgemeenschap Haarlem dragen bij aan de federatie en daarmee aan een veilige plek, een menswaardig bestaan en aan de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in landen met een (zeer) zwakke economie en/of overheid. Wereldwijd hebben veel Arkgemeenschappen een eigen tuinderij, net als De Ark in Bloemendaal. Naast voedsel en werk zorgt een tuin voor een sterker gevoel van verbondenheid met de natuurlijke omgeving.
Tevreden burgers met snel herstel aan openbaar groen na immense valwindschade
|
Stormschade aan bomen; betrek burgers bij het herstel
11 maart 2022
Na de storm altijd het geluid van de kettingzaag…..
Na een storm is vaak de dag erop de kettingzaag al te horen; de omgewaaide boom wordt helemaal verzaagd en verwijderd. Zoiets gaat bijna altijd door merg en been. Een bron van treurnis. In veel gevallen kan het bijna niet anders; omwille van het verkeer en de veiligheid is het zaak om snel en grondig te handelen. Maar het verwijderen van oude bomen is ingrijpend; plotseling ontstaat er een leegte op de oude plek. Omwonenden betrekken bij het herstel is van groot belang gezien de impact van bomen op de leefomgeving en hun welbevinden. Maar in veel gevallen gebeurt dat niet en vindt herstel met nieuwe aanplant pas plaats als de gemeentelijke groendienst de tijd rijp acht.
De waarde van het oude groen
Stormschade hoeft lang niet altijd te leiden tot het verwijderen van het oude groen. Denk aan bomen die niet zijn omgewaaid maar alleen zijn beschadigd. Als de veiligheid niet in het geding is, dan bieden de restanten waardevol leefmilieu voor insecten, kleine zoogdieren en vogels. En als de boom zijn zaden blijft produceren kan het een bron zijn van waardevol genetisch materiaal. Soms kan een boom weer doorgroeien en zo de oude plaats weer sneller opvullen dan nieuwe aanplant. Ook kan het afgezaagde hout vaak blijven liggen. Zo wordt recht gedaan aan de waarde van het oude groen.
Omwonenden betrekken bij herstel
Op de Utrechtse Heuvelrug zijn door een valwind vorig jaar in een halve minuut tijd in het openbaar gebied 800 bomen op een enkele vierkante kilometer omgewaaid. Momenteel werk ik voor de gemeente Utrechtse Heuvelrug aan een herstelplan. Bij het herstel wordt nu door de gemeente en adviesbureau Copijn gekeken hoe de beschadigde bomen nog in leven te houden. Omwonenden worden daarbij betrokken. Daardoor benut de gemeente lokale kennis en ontstaat een gevoel van gemeenschapszin; samen werken aan een nieuwe groene omgeving met meer inheemse variëteit, kleur biodiversiteit en een grotere klimaatbestendigheid.
(foto: Parc Broekhuizen na de valwind; oude bomen zijn blijven staan na burgeracties en tussenkomst van milieu-organisatie Urgenda)
Klimaatadaptatie; dure Velsense bouwlocatie nieuw hitte-eiland?
5 januari 2021
Géén ruimte voor klimaatadaptatie
Dat ruimte maken voor klimaatadaptatie niet vanzelfsprekend is blijkt ook in de gemeente Velsen. Op de projectlocatie Blekersduin in Santpoort-Zuid gloort een nieuw stuk sterk versteende woonomgeving en een dito winkelgebied: 14 peperdure geschakelde twee-onder-een kapvilla’s, een nieuwe DekaMarkt en een appartementencomplex. Er was klaarblijkelijk geen ruimte voor openbaar groen.
Nieuw hitte-eiland
Gevolg is een nieuw hitte-eiland als de temperatuur opnieuw langdurig boven de 25 graden komt. De bewoners van het appartementencomplex zullen bij hete zomers als gebakken vogeltjes van hun balkonnetjes vallen. Terwijl er een ruime ondergrondse parkeergarage aanwezig is, wordt alle nieuwbouw ook nog rijk geflankeerd met parkeerplaatsen. De parkeerplaatsen voor het appartementencomplex functioneren als een bakoven op hete zomerdagen. De ruimte wordt namelijk aan twee kanten begrensd met steen; van de appartementen aan de ene zijde en die van de supermarkt aan de andere zijde. Het plein voor de DekaMarkt is al evenzeer een steenvlakte zonder een sprietje groen en ook de luxe villa’s zullen het moeten doen met het eigen particuliere groen.
Alternatieven voor lelijke steenmassa
Al met al een lelijke steenmassa middenin lommerrijk groen Santpoort-Zuid en Bloemendaal-Noord. Het is onbegrijpelijk dat, met alle kennis die er is over klimaatadaptatie, ook bij ambtelijk Velsen, het gemeentebestuur bij de planontwikkeling kennelijk niet in staat is geweest om met de projectontwikkelaar harde afspraken te maken over een echt leefbare wijk met veel groen. Flinke bomen en met groen bedekte parkeerplaatsen en een groen dak op de supermarkt hadden al een dempend effect kunnen hebben op de hitte die nu eenmaal ontstaat in een versteende omgeving. Om nog niet te spreken van de waterafvoer; de duinrel is naar de zijkant van het plangebied geduwd!
Groennorm!
Het goede nieuws is, dat er inmiddels door de raad van gemeente Velsen in 2019 een nieuw groenstructuurplan werd vastgesteld met een groennorm van 15 procent openbaar groen in elk nieuw te ontwikkelen gebied. In hoeverre de nieuwe groennorm mag concurreren met de parkeernorm is de vraag. Op Blekersduin heeft het groen in elk geval duidelijk verloren van het parkeren maar toen dat werd gepland, rond 2015, was er nog geen groennorm…….. Het zou mooi geweest zijn als iets van het voortschrijdende inzicht dat toen al bestond alsnog in de plannen was verwerkt. En ook de projectontwikkelaar had zijn verantwoordelijkheid kunnen nemen.
Populieren en wilgen langs de snelweg vogelvrij?
6 december 2020
Plotselinge kap van 84 bomen!
Het was in de zomer van 2018 dat het grootste deel van de populierenhaag, bestaande uit circa 20 meter hoge Grauwe Abelen, langs de N22 bij Beverwijk het loodje legde. Opeens gaapte er een lelijk groot gat in de groensingel. De bomen waren een mooie afscheiding van de snelweg en een bijna cultuurhistorisch fenomeen. Een groot verlies. Bovendien waren de bomen van nut als luchtfilter voor het fijnstof van het wegverkeer voor de nabij gelegen flats en kantoorgebouwen.
WOB-verzoek: waarom die kap?
Na herhaald aandringen en het indienen van een WOB-verzoek bij Rijkswaterstaat, kwam er informatie los en werd duidelijk dat de scheefstand van de bomen de oorzaak van de kap was. Gevolg was dat 84 statige hoge populieren uit het zicht verdwenen. Uit een boomveiligheidscontrole was gebleken dat iets meer dan de helft van de gekapte bomen (in totaal 46) inderdaad gevaarlijk scheef stond, in die zin dat er op (korte) termijn risico op omvallen bestond. Het besluit tot kap was zonder mogelijkheid tot inspraak en zonder de plicht tot herplant!
Art. 4.1 Wet natuurbescherming: kap zonder inspraak of herplantplicht
Dit is op grond van artikel 4.1 sub f van de Wet natuurbescherming. Er geldt dan geen wettelijke meld- of herplantplicht voor de kap van de bomen. In de Memorie van Toelichting bij de Wet natuurbescherming (Kamerstukken II 2011-12, 33348, nr. 3, p. 277) staat het volgende: “Verder zijn enkele categorieën van houtopstanden in dit wetsvoorstel uitgezonderd van het beschermingsregime omdat de bescherming van die categorieën te weinig zou bijdragen aan het behoud van het bosareaal in Nederland om een beperking van het eigendomsrecht te rechtvaardigen. Het gaat hier om houtopstanden van beperkte omvang, te weten houtopstanden op erven en in tuinen (onderdeel b) en populieren en wilgen langs wegen, waterwegen en landbouwgronden (onderdeel f).” De uitzondering gold vroeger ook al onder de Boswet.
Goed nieuws: Rijkswaterstaat herplant met inheemse boomsoorten
Er komt toch herplant van bomen. De keuze valt op inheemse boomsoorten. Er komen gewone esdoorns (Acer pseudoplantanus) in plaats van de Grauwe Abelen die er eerst stonden. En, inderdaad, dit in het kader van het verhogen van biodiversiteit. Mijn verzoek aan Rijkswaterstaat is om in contact te treden met belanghebbenden en omwonenden om te kijken hoe tot een zo optimaal mogelijke herplant te komen. Want alhoewel het gebied niet toegankelijk is voor het publiek, het is wel duidelijk zichtbaar vanuit Beverwijk.
De meevallers van luchtvaartkrimp op Schiphol
15 januari 2020
Een krimp van Schiphol, in plaats van de geplande groei, levert pas echt een bijdrage aan het klimaatbeleid. Voor de luchtvaart geldt immers eerst verduurzamen en dan pas weer groeien gezien de grote CO2-emissies van ook huidige nieuwe vliegtuigen. Echter de sector wil nu met groei verduurzamen, terwijl die verduurzaming hoogstwaarschijnlijk niet of nauwelijks zoden aan de dijk zet. Bijvoorbeeld elektrificatie is pas over 10 jaar een serieuze optie voor de kleine zakelijke luchtvaart tot 19 passagiers (ivm veiligheid) op de middellange afstand. Overigens willen we die mensen op die afstand juist de trein in hebben. Ook de bijdrage van bijmengen met biobrandstoffen blijft nog heel beperkt.
De economische gevolgen van krimp van Schiphol, zoals verlies van werkgelegenheid, kunnen reuze meevallen, is gebleken uit recent onderzoek. En er zijn ook meevallers voor het klimaatbeleid – door minder CO2-uitstoot – en voor hinderbeperking en ruimte voor woningbouw! Krimpen hoeft niet van vandaag op morgen maar kan geleidelijk plaatsvinden. Dr. Paul Peeters toont aan in zijn proefschrift “Tourism impact on climate change and its mitigation challenges” dat de reissector een krimp van luchtvaart goed kan opvangen. Mensen gaan dan alternatieven kiezen voor hun vliegvakantie. Krimp heeft ook voordelen voor de hinderbeperking en slaapverstoring. Het schrappen van 32.000 nachtvluchten, want dat is een breed gedragen wens, kan daaronder vallen. Een zegen voor al die tienduizenden mensen die nu regelmatig wakker liggen en stress ervaren, met dus ook minder ziekteverzuim en een daling van ziektekosten tot gevolg! Tot slot, minder luchtvaart betekent ook meer ruimte voor woningbouw rond Schiphol. Allemaal economisch voordeel.
Slimme en gezonde stad: groene inrichting als geluidsdemper en luchtfilter
1 februari 2019
Een groene inrichting van de openbare ruimte kan bijdragen aan de verbetering van het leefklimaat. Bijvoorbeeld grasvelden hebben een aanzienlijk dempend effect op het verkeersgeluid. Bomen houden verkeerslawaai niet tegen, maar het geruis van bladeren kan wel bijdragen aan een betere beleving van de omgeving en bomen zuiveren bovendien de lucht. Omgevingsgeluid blijkt overigens beter geaccepteerd te worden als omwonenden en gebruikers van de openbare ruimte betrokken worden bij de planvorming van de inrichting. Belangrijke kanttekening hierbij is dat een goed heringerichte openbare ruimte (met meer groen!) geen excuus mag zijn om ongezonde situaties alsnog geaccepteerd te krijgen. In die situaties zijn verdergaande en meestal brongerichte maatregelen nodig, maar als die niet mogelijk zijn is zelfs sanering (afbreken van huizen) een optie.
Gezonde stad zonder nieuwe normen
Het programma ‘Slimme en Gezonde Stad’ gaf handzame tips voor een groene inrichting: www.slimmeengezondestad.nl. Het in 2018 afgesloten programma van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wilde dat ‘slim’ en ‘gezond’ de uitgangspunten zouden worden voor het ontwikkelen van de stad van de toekomst. Slim staat voor het bedenken en nemen van maatregelen om de leefkwaliteit in steden te verbeteren, waarbij gebruik gemaakt wordt van vernieuwende kennis over luchtkwaliteit (o.a. fijn stof), geluid, verkeer en vervoer en instrumenten. Want het uiteindelijke doel is een gezonde stad, zonder dat sprake is van nieuwe normen. Het programma ‘slim’ en ‘gezond’ leverde tussen 2015 en 2018 diverse studies op en vele praktijkoefeningen in de zes pilotsteden. De bevindingen van de deelnemers wijzen er op dat de slimme en gezonde stad enkel kan ontstaan door een integrale aanpak, waarbij een actieve houding en betrokkenheid van alle belanghebbenden van groot belang is.
Vergroening
Het opstellen van de Omgevingsvisie met publieksparticipatie lijkt een mooie gelegenheid om de integrale aanpak vorm te geven. En ook om situaties te herkennen en te bezien hoe vergroening kan bijdragen aan de ontwikkelperspectieven in de bebouwde kom en waar de grenzen liggen.
Randstad schoner en duurzamer door stoppen met groeien
15 september 2019
RTL-nieuws had vorige week een nieuwsitem dat naar mijn mening geen nieuws is, namelijk dat de Randstad tot de vuilste gebieden van Europa behoort: www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/4838361/kaart-lucht-vies-herrie-geluid-lawaai- gezondheid-gezond-ongezond-smerig-rivm. RTL meldde:
“Tien- tot vijftienduizend Nederlanders overlijden jaarlijks aan de gevolgen van vieze lucht en herrie. Vooral rond Schiphol en Amsterdam zijn de gezondheidsrisico’s hoog, blijkt uit gegevens van het RIVM. Experts roepen op tot radicale maatregelen. ‘Ik zou wonen in Amsterdam zeker niet aanraden’.”
Maar dat geldt natuurlijk ook voor andere grote en minder grote steden in de Randstad. Zelfs mijn eigen woonplek in Bloemendaal, tegen de duinen, komt niet verder dan een matige gemiddelde score van 5,5. Met onze zeer hoge bevolkingsdichtheid en economische activiteit met veel verkeersbewegingen en nabijgelegen industrie mag dit toch nauwelijks verbazing wekken.
1 miljoen extra woningen
Nauwkeurige analyse van de kaart leert dat er lokaal grote verschillen kunnen zijn. Echter pas buiten de Randstad is sprake van grote aaneengesloten gebieden die echt boven het gemiddelde scoren. Experts bepleiten radicale maatregelen en focus op gezondheid in plaats van groei. Die zijn niet te verwachten, want ze lijken strijdig met alleen al bouwplannen voor 1 miljoen extra woningen in de Randstad!
Vergroening
Van ongerustheid bij politiek en bevolking is vooralsnog geen sprake. Ook in de Randstad zijn mensen over het algemeen tevreden tot zeer tevreden over hun eigen leefomgeving. Zelfs als die zich in zwaar belaste gebieden voor geluid, lucht en lichtverontreiniging bevinden! Wel zorgt de nabijheid van groen in de omgeving voor een nog hogere waardering van de leefomgeving. De vieze lucht- en herriekaart leert dat groen vaak tot betere scores leidt voor gezondheid, maar lang niet altijd tot een positieve score. Vergroening van de stedelijke omgeving is daarom één van de te nemen maatregelen en die ook kan rekenen op brede maatschappelijke steun. Vergroening is een belangrijk thema in de structuurvisie Randstad 2040 en in het onlangs uitgebrachte document over de ontwikkeling van de Metropoolregio Amsterdam.
Grenzen aan de groei
De vraag is hoe al dat groen te financieren en ruimte te geven tussen al die andere ruimteclaims. Mijn insteek is: grenzen aan de groei stellen. Dat zal pas echt bijdragen aan een gezondere bevolking in de Randstad en duurzame ontwikkeling.