klimaatbestendig

Galgenbosje na de valwind

Tevreden burgers met snel herstel aan openbaar groen na immense valwindschade

12 oktober 2022
Immense valwindschade
Leersum zal snel nieuw openbaar groen zien verschijnen na de immense schade door de valwind  vorig jaar. Op 18 juni 2021 werd het dorp getroffen door een valwind. In minder dan een minuut werden ongeveer 30.000 bomen geveld, waaronder een kleine duizend aan openbaar groen. Inwoners, bedrijven en gemeente hebben de handen ineengeslagen en al snel was de eerste ravage opgeruimd. Hierna kwam aan de orde hoe het openbaar groen te herstellen. Eind december werd ik door de gemeente Utrechtse Heuvelrug ingehuurd om het project “herstelplan valwindschade openbaar groen” te gaan trekken. Dat behelsde het verzorgen van de interne coördinatie en bestuurlijke besluitvorming, het regelen van de inhuur van het externe bureau en last but not least het organiseren van de burgerparticipatie.
Lokale betrokkenheid
De Leersumse samenleving toonde zich zeer begaan met het herstel. Kort na de valwind werd de Stichting Bomen voor Leersum opgericht voor herstel van het groene karakter van het dorp en de omgeving. Hiernaast waren het Dorpsnetwerk Leersum, Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen – Leersum en de Stichting Behoud Tombe van Nellesteijn actief. Deze organisaties en de provincie als beheerder van de N225 heb ik gevraagd om plaats te nemen in de klankbordgroep voor het herstelplan. Dat heeft zijn nut dubbel en dwars bewezen. Lokale kennis kon direct worden ingezet en het overleg verliep voorspoedig en vruchtbaar.
Participatie bij herstel
De participatie voorzag ook in de mogelijkheid voor individuele burgers om te reageren op conceptplannen. Het ingehuurde bureau, Copijn Landschapsarchitecten, bleek goed in staat om de sprong te maken tussen het ontwerp van boomaanplant en de gevoeligheden die daaromheen spelen. Op twee momenten in het planproces heb ik informatiebijeenkomsten georganiseerd. Naderhand konden mensen schriftelijk reageren. Niet iedereen kon zijn zin krijgen en in sommigen straten kunnen maar weinig bomen terugkomen in verband met kabels en leidingen in de ondergrond. Er ligt nu het aanbod van de gemeente om in enkele van die straten gemeentebomen bij mensen in de tuin te planten.
Initiatieven kunstenaars en natuurspeelplekken
Een bijzonder aspect in het traject waren de initiatieven vanuit kunstenaars in het dorp. Er werden bankjes geplaatst, een uil uit een omgewaaide boom gezaagd etc. Ook was er een winnaar voor een monument ter herinnering aan de valwind. De Stichting Leersumse Kidsfair kwam met het idee voor enkele natuurspeelplekken in het nieuw aan te leggen openbaar groen. Die initiatieven zijn voorgelegd aan de Leersummers en enthousiast ontvangen. Naar verwachting vindt realisatie plaats komende winter.
Herstelplan unaniem vastgesteld
Op 29 september is de gemeenteraad unaniem akkoord gegaan met het herstelplan. Het herstelplan voorziet in de aanplant van inheemse bomen met genetisch materiaal uit eigen streek. Veel bermen worden verlaagd waar dat kan voor de wateropvang. Na de aanplant van de bomen wordt gekeken of er nog meer groen bij kan. Onderdeel daarvan is het aanleggen van bloemrijke bermen. Als de aanbesteding volgens plan verloopt, kan met de aanplant van bijna 600 bomen in december worden begonnen. Het was heel plezierig om voor het gemeentebestuur van Utrechtse Heuvelrug te werken en met de gemeentelijke projectgroep, bureau Copijn, de klankbordgroep en de provincie. Door voortvarende samenwerking is snel een mooi resultaat neergezet. Leersum wordt weer groen en lommerrijk!

Meer informatie: hans@waardevolgroen.nl

#hittestress

Klimaatadaptatie; dure Velsense bouwlocatie nieuw hitte-eiland?

5 januari 2021

Géén ruimte voor klimaatadaptatie

Dat ruimte maken voor klimaatadaptatie niet vanzelfsprekend is blijkt ook in de gemeente Velsen. Op de projectlocatie Blekersduin in Santpoort-Zuid gloort een nieuw stuk sterk versteende woonomgeving en een dito winkelgebied: 14 peperdure geschakelde twee-onder-een kapvilla’s, een nieuwe DekaMarkt en een appartementencomplex. Er was klaarblijkelijk geen ruimte voor openbaar groen.

Nieuw hitte-eiland

Gevolg is een nieuw hitte-eiland als de temperatuur opnieuw langdurig boven de 25 graden komt. De bewoners van het appartementencomplex zullen bij hete zomers als gebakken vogeltjes van hun balkonnetjes vallen. Terwijl er een ruime ondergrondse parkeergarage aanwezig is, wordt alle nieuwbouw ook nog rijk geflankeerd met parkeerplaatsen. De parkeerplaatsen voor het appartementencomplex functioneren als een bakoven op hete zomerdagen. De ruimte wordt namelijk aan twee kanten begrensd met steen; van de appartementen aan de ene zijde en die van de supermarkt aan de andere zijde. Het plein voor de DekaMarkt is al evenzeer een steenvlakte zonder een sprietje groen en ook de luxe villa’s zullen het moeten doen met het eigen particuliere groen.

Alternatieven voor lelijke steenmassa

Al met al een lelijke steenmassa middenin lommerrijk groen Santpoort-Zuid en Bloemendaal-Noord. Het is onbegrijpelijk dat, met alle kennis die er is over klimaatadaptatie, ook bij ambtelijk Velsen, het gemeentebestuur bij de planontwikkeling kennelijk niet in staat is geweest om met de projectontwikkelaar harde afspraken te maken over een echt leefbare wijk met veel groen. Flinke bomen en met groen bedekte parkeerplaatsen en een groen dak op de supermarkt hadden al een dempend effect kunnen hebben op de hitte die nu eenmaal ontstaat in een versteende omgeving. Om nog niet te spreken van de waterafvoer; de duinrel is naar de zijkant van het plangebied geduwd!

Groennorm!

Het goede nieuws is, dat er inmiddels door de raad van gemeente Velsen in 2019 een nieuw groenstructuurplan werd vastgesteld met een groennorm van 15 procent openbaar groen in elk nieuw te ontwikkelen gebied. In hoeverre de nieuwe groennorm mag concurreren met de parkeernorm is de vraag. Op Blekersduin heeft het groen in elk geval duidelijk verloren van het parkeren maar toen dat werd gepland, rond 2015, was er nog geen groennorm…….. Het zou mooi geweest zijn als iets van het voortschrijdende inzicht dat toen al bestond alsnog in de plannen was verwerkt. En ook de projectontwikkelaar had zijn verantwoordelijkheid kunnen nemen.

Zonnepark - www.waardevolgroen.nl

Energietransitie: verkenning mogelijkheden benutten natuurlijk systeem

10 mei 2019

De komst van de Omgevingswet biedt bij uitstek een kans om de mogelijkheden van het natuurlijk systeem beter te benutten. Doelstelling van de nieuwe omgevingswet is immers een meer integrale benadering en een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Het natuurlijk systeem benutten houdt in: de kwaliteiten van bodem, (grond)water en groen tot hun recht laten komen. Voor het klimaatbestendig maken van onze bebouwde omgeving is dit al langer praktijk ( www.natuurlijkealliantie.nl ).

Regionaal en lokaal

Van groot belang is om de verschillende schaalniveaus van het natuurlijk systeem te onderscheiden. Bijvoorbeeld voor de waterhuishouding is een aanpak op regionaal niveau vaak wenselijk. Voor water geldt immers dat een aanpak op de schaal van tenminste het boezemgebied noodzakelijk is in verband met de waterafvoer.
Groen benutten voor verkoeling en door minder verharding de mogelijkheid voor het vasthouden van water vergroten, is daarentegen juist iets dat op lokaal niveau speciale aandacht behoeft.

Ruimtegebruik

Een nieuw aandachtspunt is het grote ruimtegebruik voor de energietransitie. Bekend is bijvoorbeeld het realiseren van warmte-koudeopslag en het gebruik van aardwarmte. De toepasbaarheid van beide hangt sterk af van de geologie van het gebied. De vraag is ook hoe de grootschalige winning van wind- en zonne-energie kan worden ingepast in het natuurlijk systeem en zelfs een bijdrage kan leveren aan het versterken daarvan. Bij zonneweides gaat het immers om heel grote oppervlakten die nu vaak ten koste gaan van groen. Bij windturbines overstijgt de impact die van de directe omgeving, gezien de grote omvang en de contouren voor geluid en veiligheid die in acht genomen moeten worden. Het is interessant te weten of hiermee al ervaringen zijn opgedaan. Gaarne reactie naar: hans@waardevolgroen.nl.


Sponge City - www.waardevolgroen.nl

Sponge city in Nederland

1 december 2018

Het concept van “sponge city” wordt wereldwijd toegepast. Steeds meer steden zien het belang van klimaatbestendig inrichten, waarbij wateroverlast en perioden van droogte worden tegengegaan.

Opvang, hergebruik en afvoer

De strategie komt veelal op hetzelfde neer: water vasthouden, zo snel mogelijk bergen en gecontroleerd afvoeren. Opslag in regentonnen, grote bassins en heliofytenfilters kunnen bijdragen aan slim hergebruik van grijswater. Zo wordt de stad als een spons die een teveel aan water opvangt en later weer afvoert en hergebruikt.

Groene oase

De ruimte in de stad is beperkt en groen in de stad zorgt ook voor extra onderhoud en beheerskosten. In gemeente Culemborg is in de wijk Lanxmeer geëxperimenteerd vanuit de gedachte wonen, werken en recreëren te combineren. Inmiddels is de wijk internationaal bekend. Om enkele markante aspecten te noemen:

Bij de inrichting is aangesloten op de oorspronkelijke structuur van het landschap. Zo is een oude rivierarm in ere hersteld als opvangmogelijkheid voor water.
Tuinen bij huizen zijn beperkt van omvang maar sluiten wel aan op gezamenlijk te beheren mandelig gebied. Wadi’s zijn speelplekken voor kinderen na hevige regenval. Hierdoor is een groene oase ontstaan waar ruimte is voor creatieve ideeën zoals moestuinen, kinderspeelplaatsen, leuke picknickplaatsen etc.

Het leuke is dat deze groene elementen meeveranderen met de wensen van de bewoners. Van een statische openbare ruimte is dus geen sprake!

Verdienmogelijkheden

Hoe nu te komen tot opschaling? Dit blijft natuurlijk maatwerk:

Het vergt een gezamenlijke aanpak van uiteenlopende partijen. Een procesaanpak van onderaf is onontbeerlijk, eveneens de helpende hand van de gemeente, het waterschap etc.
Bij herontwikkeling van gebieden lonken verdienmodellen, zoals verlaging van beheerskosten voor de gemeente en het waterschap. Dit gaat verder dan alleen het waterbeheer: denk aan betere gezondheid van inwoners, grotere sociale samenhang in de wijk, etc.

Het is de uitdaging bij de gebiedsontwikkeling naar voren te halen welke verdienmogelijkheden er zijn en welke daarvan op korte en langere termijn de potentie van klinkende munt hebben.