wateroverlast Archieven - Waardevol Groen

wateroverlast

Tevreden burgers met snel herstel aan openbaar groen na immense valwindschade

12 oktober 2022

Immense valwindschade
Leersum zal snel nieuw openbaar groen zien verschijnen na de immense schade door de valwind vorig jaar. Op 18 juni 2021 werd het dorp getroffen door een valwind. In minder dan een minuut werden ongeveer 30.000 bomen geveld, waaronder een kleine duizend aan openbaar groen. Inwoners, bedrijven en gemeente hebben de handen ineengeslagen en al snel was de eerste ravage opgeruimd. Hierna kwam aan de orde hoe het openbaar groen te herstellen. Eind december werd ik door de gemeente Utrechtse Heuvelrug ingehuurd om het project “herstelplan valwindschade openbaar groen” te gaan trekken. Dat behelsde het verzorgen van de interne coördinatie en bestuurlijke besluitvorming, het regelen van de inhuur van het externe bureau en last but not least het organiseren van de burgerparticipatie.

Lokale betrokkenheid
De Leersumse samenleving toonde zich zeer begaan met het herstel. Kort na de valwind werd de Stichting Bomen voor Leersum opgericht voor herstel van het groene karakter van het dorp en de omgeving. Hiernaast waren het Dorpsnetwerk Leersum, Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen – Leersum en de Stichting Behoud Tombe van Nellesteijn actief. Deze organisaties en de provincie als beheerder van de N225 heb ik gevraagd om plaats te nemen in de klankbordgroep voor het herstelplan. Dat heeft zijn nut dubbel en dwars bewezen. Lokale kennis kon direct worden ingezet en het overleg verliep voorspoedig en vruchtbaar.

Participatie bij herstel
De participatie voorzag ook in de mogelijkheid voor individuele burgers om te reageren op conceptplannen. Het ingehuurde bureau, Copijn Landschapsarchitecten, bleek goed in staat om de sprong te maken tussen het ontwerp van boomaanplant en de gevoeligheden die daaromheen spelen. Op twee momenten in het planproces heb ik informatiebijeenkomsten georganiseerd. Naderhand konden mensen schriftelijk reageren. Niet iedereen kon zijn zin krijgen en in sommigen straten kunnen maar weinig bomen terugkomen in verband met kabels en leidingen in de ondergrond. Er ligt nu het aanbod van de gemeente om in enkele van die straten gemeentebomen bij mensen in de tuin te planten.

Initiatieven kunstenaars en natuurspeelplekken
Een bijzonder aspect in het traject waren de initiatieven vanuit kunstenaars in het dorp. Er werden bankjes geplaatst, een uil uit een omgewaaide boom gezaagd etc. Ook was er een winnaar voor een monument ter herinnering aan de valwind. De Stichting Leersumse Kidsfair kwam met het idee voor enkele natuurspeelplekken in het nieuw aan te leggen openbaar groen. Die initiatieven zijn voorgelegd aan de Leersummers en enthousiast ontvangen. Naar verwachting vindt realisatie plaats komende winter.

Herstelplan unaniem vastgesteld
Op 29 september is de gemeenteraad unaniem akkoord gegaan met het herstelplan. Het herstelplan voorziet in de aanplant van inheemse bomen met genetisch materiaal uit eigen streek. Veel bermen worden verlaagd waar dat kan voor de wateropvang. Na de aanplant van de bomen wordt gekeken of er nog meer groen bij kan. Onderdeel daarvan is het aanleggen van bloemrijke bermen. Als de aanbesteding volgens plan verloopt, kan met de aanplant van bijna 600 bomen in december worden begonnen. Het was heel plezierig om voor het gemeentebestuur van Utrechtse Heuvelrug te werken en met de gemeentelijke projectgroep, bureau Copijn, de klankbordgroep en de provincie. Door voortvarende samenwerking is snel een mooi resultaat neergezet. Leersum wordt weer groen en lommerrijk!

Meer informatie: hans@waardevolgroen.nl

Sponge city in Nederland

1 december 2018

Het concept van “sponge city” wordt wereldwijd toegepast. Steeds meer steden zien het belang van klimaatbestendig inrichten, waarbij wateroverlast en perioden van droogte worden tegengegaan.

Opvang, hergebruik en afvoer

De strategie komt veelal op hetzelfde neer: water vasthouden, zo snel mogelijk bergen en gecontroleerd afvoeren. Opslag in regentonnen, grote bassins en heliofytenfilters kunnen bijdragen aan slim hergebruik van grijswater. Zo wordt de stad als een spons die een teveel aan water opvangt en later weer afvoert en hergebruikt.

Groene oase

De ruimte in de stad is beperkt en groen in de stad zorgt ook voor extra onderhoud en beheerskosten. In gemeente Culemborg is in de wijk Lanxmeer geëxperimenteerd vanuit de gedachte wonen, werken en recreëren te combineren. Inmiddels is de wijk internationaal bekend. Om enkele markante aspecten te noemen:

Bij de inrichting is aangesloten op de oorspronkelijke structuur van het landschap. Zo is een oude rivierarm in ere hersteld als opvangmogelijkheid voor water.

Tuinen bij huizen zijn beperkt van omvang maar sluiten wel aan op gezamenlijk te beheren mandelig gebied. Wadi’s zijn speelplekken voor kinderen na hevige regenval. Hierdoor is een groene oase ontstaan waar ruimte is voor creatieve ideeën zoals moestuinen, kinderspeelplaatsen, leuke picknickplaatsen etc.

Het leuke is dat deze groene elementen meeveranderen met de wensen van de bewoners. Van een statische openbare ruimte is dus geen sprake!

Verdienmogelijkheden

Hoe nu te komen tot opschaling? Dit blijft natuurlijk maatwerk:

Het vergt een gezamenlijke aanpak van uiteenlopende partijen. Een procesaanpak van onderaf is onontbeerlijk, eveneens de helpende hand van de gemeente, het waterschap etc.

Bij herontwikkeling van gebieden lonken verdienmodellen, zoals verlaging van beheerskosten voor de gemeente en het waterschap. Dit gaat verder dan alleen het waterbeheer: denk aan betere gezondheid van inwoners, grotere sociale samenhang in de wijk, etc.

Het is de uitdaging bij de gebiedsontwikkeling naar voren te halen welke verdienmogelijkheden er zijn en welke daarvan op korte en langere termijn de potentie van klinkende munt hebben.

Bijeenkomst NKWK Wolvega: burgerparticipatie nog zoektocht

1 juli 2018

De programma-organisatie Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) hield op 14 juni jl. een excursie in Wolvega over de aanpak van wateroverlast in deze gemeente.

Traditionele model

Een kilometerslange ondergrondse waterafvoer voorziet in het transport van overtollig water, vanuit de bebouwde kom naar een nieuw aangelegd natuurgebied, net buiten Wolvega. Waterschap Fryslan, gemeente Weststellingwerf, provincie Fryslan en it Fryske Gea hebben naar ieders tevredenheid samengewerkt. Dit traditionele model van samenwerkende organisaties volstond hier.

Rol burgers en bedrijven

Maar hoe te werk te gaan als er echt een rol voor burgers is weggelegd? Die onderzoeksvraag ligt nog altijd open in het NKWK-programma van het ministerie. Burgerparticipatie is beslist aan de orde als er voor burgers (en bedrijven) een rol is weggelegd om maatregelen te treffen om wateroverlast, hittestress of droogte aan te pakken. Dat is ook het geval als burgers en bedrijven over cruciale grondposities beschikken. Maar burgerparticipatie kan er ook toe bijdragen conflicterende belangen op te lossen. Bijvoorbeeld, ruimte maken voor wateropvang kan op tegenstand stuiten als er andere gebruiksfuncties in het geding zijn. In Wolvega was er de ruimte voor een oplossing, maar dat is lang niet altijd het geval. In het programma NKWK ligt de vraag nog open hoe de rol van burgers bij de aanpak van klimaatadaptatie kan worden ingevuld.

Adequate informatie

Het praktijkboek voor klimaatbestendig inrichten geeft onder meer de volgende tips voor participatie van burgers:

Wees vanaf het begin duidelijk, eerlijk en transparant over de mate van invloed die bewoners (kunnen) hebben;
Geef bewoners vroegtijdig de kans om mee te denken over de ingrepen die nodig zijn om de effecten van klimaatverandering het hoofd te bieden;
Betrek vooral diegenen voor wie de klimaatmaatregelen grote gevolgen hebben;
Bepaal van tevoren of klimaatadaptatie je boodschap moet zijn, of juist de maatregel die het probleem kan oplossen;
Communiceer het klimaatverhaal met de doelgroep in voor hun herkenbare termen en thema’s;
Zorg permanent voor toegang tot adequate informatie.