Groene gebiedsontwikkeling
Dilemma: Biodiversiteit bevorderen of C02 binden
15 maart 2019
Het televisieprogramma Nieuwsuur meldde in haar uitzending op vrijdag 8 maart dat veel bos gekapt wordt voor de aanleg van natuur ter bevordering van de biodiversiteit. Kap van bos ligt altijd gevoelig en dat is nu extra het geval met het belang van CO2-emissiereductie. In bos zit immers veel CO2 opgeslagen. Het meeste hiervan zal bij kap uiteindelijk vrijkomen. Het hout wordt vaak ingezet voor biomassa voor verbranding, papierproductie enz. omdat het meeste hout uit Nederlandse bossen niet geschikt is als bouwmateriaal.
Oud productiebos
Een nuancering op de berichtgeving van Nieuwsuur is op zijn plaats. In de eerste plaats blijkt uit onderzoek van de Landbouwuniversiteit (Schelhaas, 2017: het Nederlandse bos als bron van CO2) dat bij 38 procent van de oppervlakte aan gekapt bos, sprake was van kap voor natuur. Dat is dus ruim minder dan de helft. Bij de kap van die bossen was vaak sprake van oud productiebos met een geringe biodiversiteit. In elk geval kan worden gesteld dat, voor zover er al CO2 bij vrijkomt, die niet van fossiele oorsprong is!
Nader onderzoek verdient de omvang van het CO2-verlies van veenweidegebieden door drainage voor de landbouw. Dit is in Nederland misschien wel veel groter dan door de kap van bossen.
Biodiversiteit op arme gronden
De wens naar meer biodiversiteit moet niet worden afgewogen tegen de noodzaak om CO2 te binden. De kansen voor biodiversiteit liggen vooral op de armere (zand)gronden waar juist ook veel oud productiebos ligt te wachten op kap voor oogsten. Daar is vaak al langer sprake van natuurbeheer. Daarom doet het “conflict” tussen natuur en CO2-binden zich vooral daar voor.
CO2 binden op voedselrijke grond
Er liggen echter kansen voor CO2-binden door aanplant van bossen op plekken waar de mogelijkheden voor biodiversiteit kleiner zijn. Denk aan in onbruik geraakte voedselrijke landbouwgrond bij stedelijk gebied, stroken langs snelwegen, nabij industriegebieden etc. Bijkomend voordeel is dat de groeisnelheid van bomen daar groter kan zijn bij de aanplant van geschikte soorten.
Omgevingsvisie: behoud het oude groen!
15 januari 2019
Oud groen schept veel sfeer en biedt veel toegevoegde waarde. Maar dat mooie oude groen ligt dikwijls onder vuur.
Groensingels, boomgroepen en bossen
Nederland is druk aan het bouwen: woonwijken realiseren, wegen verbreden, windparken aanleggen en nieuwe natuur creëren etc. Het oude groen, zoals groensingels, boomgroepen en bestaande bossen, kan daarbij in de weg staan. De oplossing is snel gevonden: het verwijderen van het oude groen en dit compenseren met de aanplant van nieuw groen of met natuurcompensatie elders. Maar mede hierdoor is in de afgelopen ruim 25 jaar het areaal aan bos toch nog met 5400 hectare afgenomen (Schelhaas et al, vakblad Natuur en Bos, 2017).
Binding CO2
Bovendien is dat oude groen van bijzondere waarde. Behoud van oud bos is van belang voor het binden van CO2. Voor ontbossing wordt aangenomen dat alle biomassa verdwijnt, wat zorgt voor een onmiddellijke uitstoot van een grote hoeveelheid CO2. Opbouw van de koolstofvoorraad in nieuw bos gaat ongeveer een factor veertig langzamer dan de uitstoot bij ontbossing. De opbouw van de voorraad in beheerd bos gaat nog eens een factor drie langzamer.
Balans
Het effect van ontbossing werkt dus heel sterk door in de broeikasgasbalans van bos. Bij de huidige schatting van circa 3000 ha bruto ontbossing per jaar neemt het Nederlandse bos als geheel nog steeds CO2 op, maar bij 4000 ha slaat de balans om (Schelhaas et al, 2017).
Dood hout
Oud groen herbergt ook CO2 door hout. Dood hout wordt nog te vaak onderschat. Dode bomen ziet men veelal als een nutteloze sta-in-de-weg, zeker als ze wandelpaden blokkeren. En dit terwijl ze onmisbaar zijn voor de biodiversiteit. Ze zijn een toprestaurant voor vogels en insecten, die op hun beurt weer bijdragen aan het verspreiden van schimmels voor de snelle afbraak van juist ….. dat dode hout. Mijn insteek bij gebiedsontwikkeling is dan ook het oude groen te zien als een te behouden kwaliteit die veel kan toevoegen aan een gebied: ecologisch, cultuurhistorisch, recreatief en voor het klimaat. Meer informatie: mail hans@waardevolgroen.nl.
De Slimste Weg
1 september 2018
Reeds in 1975 heb ik met enkele familieleden een burgerinitiatief gehouden om onze woonstraat, de Groeneweg, weer groener te maken. Dit nadat het publieke groen was verwijderd na de wegverbreding. De toenmalige gemeente ’s-Gravenzande was bereid gevonden om nieuw publiek groen in de particuliere tuinen aan te leggen. Veel particulieren bleken bereid daaraan mee te werken.
Ingrijpende verbetering
Tijdens onze vakantie in de Achterhoek heb ik kennis gemaakt met een burgerinitiatief voor een weg. Echter ‘De Slimste Weg’ (www.slimsteweg.nl) gaat veel verder dan alleen vergroenen: het gaat om een ingrijpende verbetering van de provinciale weg N825. Directe aanleiding hiervoor waren twee verkeersongevallen in 2016 en 2017 met noodlottige afloop. Enkele burgers hebben in het voorjaar van 2017 het initiatief genomen een einde te maken aan alle ongenoegen.
De initiatiefnemers dagen de provincie Gelderland, de gemeenten Lochem en Berkelland, de kenniswereld, ontwerpers, bouwend en logistiek Nederland uit om alle innovaties op het gebied van wegaanleg, logistiek, voertuigtechnologie en ruimtelijke inpassing op provinciale weg tussen Lochem en Borculo toe te passen.
Studie
Een groep studenten van de Saxion Hogeschool uit Enschede en Deventer heeft studie verricht naar ingrijpende verbetering van de weg als deze in 2020 aan de beurt is voor groot onderhoud (en liefst eerder). De verbeteringen betreffen:
En zo zijn er nog meer voorstellen. Meer informatie lees: http://slimsteweg.nl/wp-content/uploads/ 2018/06/Artikel-De-Stentor-2.png .
Plannen voor het opzetten van een burgerinitiatief of burgers te betrekken bij overheidsplannen? Mail: hans@waardevolgroen.nl.
Bijeenkomst NKWK Wolvega: burgerparticipatie nog zoektocht
1 juli 2018
De programma-organisatie Nationaal Kennis- en innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK) hield op 14 juni jl. een excursie in Wolvega over de aanpak van wateroverlast in deze gemeente.
Traditionele model
Een kilometerslange ondergrondse waterafvoer voorziet in het transport van overtollig water, vanuit de bebouwde kom naar een nieuw aangelegd natuurgebied, net buiten Wolvega. Waterschap Fryslan, gemeente Weststellingwerf, provincie Fryslan en it Fryske Gea hebben naar ieders tevredenheid samengewerkt. Dit traditionele model van samenwerkende organisaties volstond hier.
Rol burgers en bedrijven
Maar hoe te werk te gaan als er echt een rol voor burgers is weggelegd? Die onderzoeksvraag ligt nog altijd open in het NKWK-programma van het ministerie. Burgerparticipatie is beslist aan de orde als er voor burgers (en bedrijven) een rol is weggelegd om maatregelen te treffen om wateroverlast, hittestress of droogte aan te pakken. Dat is ook het geval als burgers en bedrijven over cruciale grondposities beschikken. Maar burgerparticipatie kan er ook toe bijdragen conflicterende belangen op te lossen. Bijvoorbeeld, ruimte maken voor wateropvang kan op tegenstand stuiten als er andere gebruiksfuncties in het geding zijn. In Wolvega was er de ruimte voor een oplossing, maar dat is lang niet altijd het geval. In het programma NKWK ligt de vraag nog open hoe de rol van burgers bij de aanpak van klimaatadaptatie kan worden ingevuld.
Adequate informatie
Het praktijkboek voor klimaatbestendig inrichten geeft onder meer de volgende tips voor participatie van burgers:
- Wees vanaf het begin duidelijk, eerlijk en transparant over de mate van invloed die bewoners (kunnen) hebben;
- Geef bewoners vroegtijdig de kans om mee te denken over de ingrepen die nodig zijn om de effecten van klimaatverandering het hoofd te bieden;
- Betrek vooral diegenen voor wie de klimaatmaatregelen grote gevolgen hebben;
- Bepaal van tevoren of klimaatadaptatie je boodschap moet zijn, of juist de maatregel die het probleem kan oplossen;
- Communiceer het klimaatverhaal met de doelgroep in voor hun herkenbare termen en thema’s;
- Zorg permanent voor toegang tot adequate informatie.
Burgerparticipatie: samen werken aan een mooie wandelroute
15 januari 2017
In 2011 heb ik samen met de volkstuinhouders en de gemeente Amsterdam met veel plezier gewerkt aan een doorlopende wandelroute in het nieuwe stadspark ‘Tuinen van West’ bij Amsterdam.
Volkstuinen
Een groot deel van het oppervlak van stadspark Tuinen van West is volkstuincomplex. Bij de ontwikkeling van Tuinen van West is gekozen voor behoud van de volkstuinen maar wel te zorgen voor meer recreatief medegebruik. De doorlopende wandelroute moest daarin voorzien. Het project is geslaagd door van meet af aan de volkstuinders maximale inbreng te geven in de planontwikkeling. Daarbij is gekozen voor een win-win-benadering. De wandelroute moest leiden tot een verbetering van de algehele leefsituatie. Daartoe zijn problemen m.b.t. kleine criminaliteit, openbare veiligheid en parkeren aangepakt.
Actieve deelname
De actieve deelname van de drie volkstuinparken leidde tot grote activiteit. Van gemeentezijde was er de bereidheid te schuiven in de budgetten om zo de gewenste investeringen in de volkstuinparken te kunnen realiseren. Volkstuinders toonden initiatief met het ontwerpen van een mooie route en bezienswaardigheden zoals tuinbeelden, paddenpoelen, vlindertuinen, verzamelplaatsen voor unieke kruiden, etc.
Binnen de gestelde tijd is de wandelroute geopend door de toenmalige stadsdeelwethouder, nu alweer dik 5 jaar geleden.
Succesvolle aanpak
Wat waren nu de ingrediënten van deze succesvolle aanpak:
- Heldere afbakening van het speelveld: het “speelveld” is vooraf duidelijk door de
wethouder aangegeven: de wandelroute moest er komen; de vraag was wel waar en
hoe; - Win-win-benadering: iedereen moest er op vooruit gaan. Het luisterend oor van de
gemeente inzake in het parkeren en de openbare veiligheid pakte goed uit. Individueel
gedupeerden voor hun privacy kregen compensatie in hun eigen tuin. - Sleutelrol voor de afdelingsbesturen: de afdelingsbestuurders namen de
verantwoordelijkheid om zich actief op te stellen nadat de Amsterdamse Bond van
Volkstuinders dit al eerder had gedaan. - Oplossingsgerichte houding: van het oorspronkelijke plan werd afgeweken en zelfs
werd er extra geld gevonden om te kunnen inspelen op de voorstellen van de
volkstuinders. - Tolerante opstelling: tegenstanders ook aan het woord laten, serieus nemen en zelfs
een platform geven om hun gevoelens te laten delen.