Groene stad
Randstad schoner en duurzamer door stoppen met groeien
15 september 2019
RTL-nieuws had vorige week een nieuwsitem dat naar mijn mening geen nieuws is, namelijk dat de Randstad tot de vuilste gebieden van Europa behoort: www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/4838361/kaart-lucht-vies-herrie-geluid-lawaai- gezondheid-gezond-ongezond-smerig-rivm. RTL meldde:
“Tien- tot vijftienduizend Nederlanders overlijden jaarlijks aan de gevolgen van vieze lucht en herrie. Vooral rond Schiphol en Amsterdam zijn de gezondheidsrisico’s hoog, blijkt uit gegevens van het RIVM. Experts roepen op tot radicale maatregelen. ‘Ik zou wonen in Amsterdam zeker niet aanraden’.”
Maar dat geldt natuurlijk ook voor andere grote en minder grote steden in de Randstad. Zelfs mijn eigen woonplek in Bloemendaal, tegen de duinen, komt niet verder dan een matige gemiddelde score van 5,5. Met onze zeer hoge bevolkingsdichtheid en economische activiteit met veel verkeersbewegingen en nabijgelegen industrie mag dit toch nauwelijks verbazing wekken.
1 miljoen extra woningen
Nauwkeurige analyse van de kaart leert dat er lokaal grote verschillen kunnen zijn. Echter pas buiten de Randstad is sprake van grote aaneengesloten gebieden die echt boven het gemiddelde scoren. Experts bepleiten radicale maatregelen en focus op gezondheid in plaats van groei. Die zijn niet te verwachten, want ze lijken strijdig met alleen al bouwplannen voor 1 miljoen extra woningen in de Randstad!
Vergroening
Van ongerustheid bij politiek en bevolking is vooralsnog geen sprake. Ook in de Randstad zijn mensen over het algemeen tevreden tot zeer tevreden over hun eigen leefomgeving. Zelfs als die zich in zwaar belaste gebieden voor geluid, lucht en lichtverontreiniging bevinden! Wel zorgt de nabijheid van groen in de omgeving voor een nog hogere waardering van de leefomgeving. De vieze lucht- en herriekaart leert dat groen vaak tot betere scores leidt voor gezondheid, maar lang niet altijd tot een positieve score. Vergroening van de stedelijke omgeving is daarom één van de te nemen maatregelen en die ook kan rekenen op brede maatschappelijke steun. Vergroening is een belangrijk thema in de structuurvisie Randstad 2040 en in het onlangs uitgebrachte document over de ontwikkeling van de Metropoolregio Amsterdam.
Grenzen aan de groei
De vraag is hoe al dat groen te financieren en ruimte te geven tussen al die andere ruimteclaims. Mijn insteek is: grenzen aan de groei stellen. Dat zal pas echt bijdragen aan een gezondere bevolking in de Randstad en duurzame ontwikkeling.
Sponge city in Nederland
1 december 2018
Het concept van “sponge city” wordt wereldwijd toegepast. Steeds meer steden zien het belang van klimaatbestendig inrichten, waarbij wateroverlast en perioden van droogte worden tegengegaan.
Opvang, hergebruik en afvoer
De strategie komt veelal op hetzelfde neer: water vasthouden, zo snel mogelijk bergen en gecontroleerd afvoeren. Opslag in regentonnen, grote bassins en heliofytenfilters kunnen bijdragen aan slim hergebruik van grijswater. Zo wordt de stad als een spons die een teveel aan water opvangt en later weer afvoert en hergebruikt.
Groene oase
De ruimte in de stad is beperkt en groen in de stad zorgt ook voor extra onderhoud en beheerskosten. In gemeente Culemborg is in de wijk Lanxmeer geëxperimenteerd vanuit de gedachte wonen, werken en recreëren te combineren. Inmiddels is de wijk internationaal bekend. Om enkele markante aspecten te noemen:
Het leuke is dat deze groene elementen meeveranderen met de wensen van de bewoners. Van een statische openbare ruimte is dus geen sprake!
Verdienmogelijkheden
Hoe nu te komen tot opschaling? Dit blijft natuurlijk maatwerk:
Het is de uitdaging bij de gebiedsontwikkeling naar voren te halen welke verdienmogelijkheden er zijn en welke daarvan op korte en langere termijn de potentie van klinkende munt hebben.
Groen en natuur in en om de stad
1 mei 2017
Het realiseren van groen en natuur in en rond de steden kan rekenen op veel steun, maar komt nog niet echt van de grond.
Bouwopgave
Groen en natuur betekenen waardevermeerdering van vastgoed en zijn goed voor de gezondheid en leefbaarheid. In de crisistijd vanaf 2008 waren er initiatieven om braakliggende terreinen te benutten voor stadslandbouw. Zoals in Delft het programma “Gebruik de lege ruimte”. Elders, zoals in Zaanstad, zijn “tiny forests”aangeplant. Dergelijke initiatieven lijken nu steeds minder kans te maken. De grondprijzen stijgen weer. De insteek is nu eerder onze steden te verdichten om daarmee het buitengebied te sparen. De bouwopgave is gigantisch groot; in de noordvleugel van de randstad alleen al 250.000 woningen.
Groen vroeg inbrengen
Waar liggen de kansen? Binnen de stadsgrenzen liggen die bij de herontwikkeling van kantoor- en bedrijfsgebieden. Zo wordt het oude waterrijke bedrijfsterrein de Achtersluispolder in Zaanstad omgevormd tot een stadswijk. Daar liggen unieke kansen voor natte natuur met veel groen en mogelijkheden voor recreatie. Het zal daar de kunst zijn “groen” vroeg in te brengen in het planproces.
De biodiversiteit van de stedelijke natuur is gebaat met aantakking aan een robuust netwerk van natuur buiten de stad. De gezondheid van de mens en een veerkrachtige natuur zijn daarbij zeer gebaat. Het landelijk gebied bevat nu veel steriel groen (Engels Raaigras). De uitdaging is multifunctioneel groen met waarde voor natuur, recreatie en sport. Een mooi voorbeeld is het plan voor een groen netwerk in het Noordzeekanaalgebied.
Burgersteun koppelen aan financiering
Verdere verdichting is dus niet wenselijk als daarmee het groen en de kansen voor natuur en groen in en rond de steden verdwijnen. Hoe nu de kansen voor meer natuur in en om de stad te verzilveren? Bijvoorbeeld door burgersteun en initiatieven te koppelen aan financieringsmogelijkheden uit de private, particuliere en publieke sectoren. Meer informatie: hans@waardevolgroen.nl.
Ervaringen met burgerparticipatie bij stadsparkvernieuwing
15 februari 2018
Burgerparticipatie is in trek. Mondige burgers willen invloed, véél invloed. En zo kreeg ik de opdracht om voor gemeente Rijswijk aan de slag te gaan met burgerparticipatie bij de vernieuwing van het Wilhelminapark.
Inheemse flora
In een andere blog maak ik melding van de succesvolle start met het opschonen van de natuurtuin. Een groep enthousiaste vrijwilligers uit de omgeving greep de kans met beide handen om het initiatief van de gemeente te ondersteunen. In een half jaar tijd is de wildgroei uit de tuin en is daar weer volop kans voor inheemse flora om een plekje te vinden.
Schakelen
Er is veel meer te doen in het park. Burgerparticipatie houdt in: meedenken én meedoen, vanaf het begin. Dat betekent voor een gemeentelijke organisatie veelvuldig schakelen tussen project en proces; veel meer dus dan een rol voor burgers in een klankbordgroep.
De ervaringen hebben geleerd:
- Burgers maken zich vaak druk om heel andere dingen dan de gemeente. Zoals: deugdelijke speeltoestellen, een opgeruimde buitenruimte, handhavend optreden tegen ongeoorloofd autoverkeer etc.
- Burgers willen snel resultaat zien, juist m.b.t. die zaken die men belangrijk vindt.
- Burgers verwachten dat de gemeente de leiding houdt. Duidelijkheid over wat wel en niet kan is belangrijk.
- Ambtenaren blijken moeite te hebben om het initiatief uit handen te geven aan burgers. Een veelgebruikt argument is dat actieve burgers niet representatief zijn voor wat er leeft bij de bevolking……
Snel initiatief
Gaandeweg bleek:
- dat er veel aandacht moest komen voor beheer en onderhoud;
- dat met kleine ingrepen al veel winst te boeken was;
- dat het een goede keuze was om snel het initiatief te nemen tot een gezamenlijk gedragen en kansrijk project. De natuurtuin is daarvan een mooi voorbeeld.
Quick wins
Samengevat: begin gewoon en zie wat er gebeurt. Kleine stappen verdienen de voorkeur, omdat dan alle kans is om tussentijds bij te sturen. Benut kansen die zich voordoen. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan “quick wins” die onomstreden zijn en waarmee veel goodwill wordt gecreëerd, zoals het herstellen van kapot straatmeubilair. Of kansen die ontstaan door uitvoering van werken die moéten plaatsvinden, zoals het verleggen van een gasleiding.
Vanuit de dynamiek die daarna ontstaat kan aan parkvernieuwing worden gewerkt waaraan echt behoefte is. Het succes van de natuurtuin is daartoe in elk geval een eerste heel mooie stap!
Voedselbos in stadsparken
15 maart 2018
Stadsparken worden steeds belangrijker. Bij mijn opdracht voor gemeente Rijswijk dient het landschapsplan voor het Wilhelminapark te zorgen voor een verrijking van de natuur én voor meer recreatie. Beide functies kunnen worden gecombineerd door het aanleggen van een voedselbos.
Permacultuur
Het doel van een voedselbos is gezond en verantwoord voedsel te produceren in combinatie met de natuur op basis van permacultuur. Met permacultuur ontwerp je een eetbaar landschap dat zichzelf in stand houdt. Dat wordt gedaan door het stimuleren van de biodiversiteit. De natuur moet als het ware het werk doen.
Zeven lagen
De basisopbouw van voedselbossen bestaat uit zeven lagen, zoals beschreven door Robert Hart:
1. kroonlaag (climaxbomen) bestaande uit originele en aangeplante grote bomen;
2. lage boomlaag bestaande uit kleinere noten- of fruitbomen;
3. struiklaag van fruit en heesters;
4. kruidlaag van meerjarige groenten en kruiden;
5. bodembedekkers;
6. ondergronds: planten met eetbare wortels en knollen;
7. klimmers: verticale laag van klimmende planten en struiken.
Gezonde voeding
De aanleg van een voedselbos kan dus meerdere doelen dienen en er toe bijdragen dat de betrokkenheid van omwonenden bij het beheer van het bos verbetert. Bovendien draagt het bij aan bewustwording van het belang van gezonde voeding en het eten met de seizoenen. Voedselproducten uit bossen zoals bessen en noten bevatten bovendien anti-oxidanten en zijn daarom van extra belang voor een gezonde stofwisseling.
Meer informatie: hans@waardevolgroen.nl.